EnglishVào tháng 5 năm 2025, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC), phối hợp với Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ (ITC), đã công bố việc khởi xướng một cuộc điều tra thương mại đối với các sản phẩm ván ép nhập khẩu từ Việt Nam. Cuộc điều tra này được khởi động sau khi nhận được đơn kiến nghị chính thức từ Liên minh vì Thương mại Công bằng trong Ván ép Cứng, một nhóm đại diện cho các nhà sản xuất ván ép nội địa tại Hoa Kỳ.
Vụ việc cáo buộc rằng ván ép nhập khẩu từ Việt Nam, cùng với các sản phẩm từ Trung Quốc và Indonesia, đang được bán với mức giá thấp không công bằng và đang hưởng lợi từ các khoản trợ cấp của chính phủ, làm sai lệch cạnh tranh trên thị trường.
Động thái này là một phần trong nỗ lực liên tục của chính phủ Hoa Kỳ nhằm giải quyết các mối lo ngại về hành vi bán phá giá và trợ cấp có thể bị điều tra trong nhiều lĩnh vực khác nhau, đặc biệt là ở các ngành đã chuyển dịch công suất sản xuất từ Trung Quốc sang khu vực Đông Nam Á trong thập kỷ qua.
Ván ép và các sản phẩm gỗ kỹ thuật hiện đang trở thành tâm điểm của cuộc điều tra thương mại này, và kết quả của cuộc điều tra có thể làm thay đổi đáng kể cục diện cạnh tranh đối với các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam.
Phạm vi của cuộc điều tra
Các sản phẩm đang được xem xét bao gồm ván ép cứng và ván ép trang trí. Một trọng tâm cụ thể của cuộc điều tra là các sản phẩm ván ép được sản xuất tại Việt Nam có thể chứa các thành phần hoặc nguyên liệu—chẳng hạn như lớp veneer hoặc lõi—được nhập khẩu từ Trung Quốc.
Giới chức Hoa Kỳ đang điều tra xem liệu các nguyên liệu này có đang được sử dụng nhằm né tránh các mức thuế hiện hành đã áp dụng đối với ván ép có xuất xứ từ Trung Quốc hay không.
Phạm vi của vụ việc cũng bao gồm việc xem xét liệu các nhà xuất khẩu Việt Nam có đang nhận được hỗ trợ tài chính hoặc ưu đãi không công bằng từ các chương trình của chính phủ—mà theo luật thương mại Hoa Kỳ, có thể được xem là trợ cấp đối kháng (countervailable subsidies).
Nếu các cáo buộc được xác nhận, các mức thuế trừng phạt có thể sẽ được áp dụng đối với ván ép nhập khẩu từ Việt Nam, bao gồm cả thuế chống bán phá giá (ADD) và thuế chống trợ cấp (CVD).
Mốc thời gian pháp lý và kinh tế
Sau khi đơn kiến nghị được nộp, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) dự kiến sẽ đưa ra quyết định sơ bộ về việc có khởi xướng điều tra hay không vào ngày 11 tháng 6 năm 2025. Nếu vụ việc được tiến hành, kết luận sơ bộ về thuế chống trợ cấp (CVD) dự kiến sẽ được công bố vào ngày 15 tháng 8 năm 2025, tiếp theo là kết luận sơ bộ về thuế chống bán phá giá (ADD) vào ngày 29 tháng 10 năm 2025.
Các kết luận cuối cùng từ cả DOC và Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ (ITC) dự kiến sẽ được công bố vào cuối năm 2025 hoặc giữa năm 2026, tùy thuộc vào mức độ phức tạp của vụ việc và việc có gia hạn thời gian điều tra hay không.
Tác động từ các quyết định này có thể rất nghiêm trọng. Nếu các cáo buộc về bán phá giá và nhận trợ cấp được xác nhận, các nhà sản xuất Việt Nam có thể phải đối mặt với mức thuế chống bán phá giá lên đến 123,03% — một con số được đề xuất dựa trên sự chênh lệch giá được phát hiện trong các đánh giá ban đầu.
Ngoài ra, mức thuế chống trợ cấp bổ sung sẽ phụ thuộc vào mức độ hỗ trợ từ phía chính phủ được xác định trong quá trình điều tra. Các mức thuế này sẽ được áp dụng cho tất cả các lô hàng đủ điều kiện xuất sang Hoa Kỳ, làm giảm đáng kể khả năng cạnh tranh của ván ép Việt Nam tại một trong những thị trường xuất khẩu lớn nhất.
Tác động đến ngành sản phẩm gỗ Việt Nam
Ngành ván ép và đồ nội thất của Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ trong thập kỷ qua, một phần nhờ vào làn sóng chuyển dịch sản xuất toàn cầu ra khỏi Trung Quốc do các cuộc chiến thương mại trước đây và chi phí sản xuất ngày càng tăng tại nước này. Việt Nam đã trở thành một trong những nước xuất khẩu chính các sản phẩm gỗ kỹ thuật, tấm trang trí và ván ép cứng, đặc biệt là sang các thị trường Bắc Mỹ và châu Âu.
Tuy nhiên, cuộc điều tra hiện tại đặt ra một mối đe dọa thực sự đối với đà tăng trưởng đó. Nếu các mức thuế trừng phạt được áp dụng, các doanh nghiệp xuất khẩu có thể phải đối mặt với việc hủy đơn hàng, chậm trễ trong giao hàng, chi phí bảo hiểm tăng cao và khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ khách hàng dài hạn. Các nhà nhập khẩu Hoa Kỳ cũng có thể sẽ tìm đến các nguồn cung thay thế hoặc chuyển chi phí tăng thêm sang người tiêu dùng cuối cùng.
Ngoài ra, thiệt hại về uy tín do bị liên hệ với hành vi lẩn tránh thuế thương mại — dù là thực tế hay chỉ là nghi ngờ — có thể ảnh hưởng đến các mối quan hệ chiến lược dài hạn với người mua quốc tế. Các công ty Việt Nam đang phụ thuộc lớn vào thị trường Hoa Kỳ có thể buộc phải xem xét mở rộng sang các thị trường xuất khẩu thay thế hoặc tái cơ cấu lại chuỗi cung ứng của mình.
Tuân thủ và Phản ứng Chiến lược
Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu ván ép Việt Nam, việc chuẩn bị kỹ lưỡng là yếu tố then chốt. Tính minh bạch và khả năng cung cấp đầy đủ tài liệu sẽ đóng vai trò quyết định trong việc bảo vệ lập trường của doanh nghiệp. Các công ty cần sẵn sàng chứng minh nguồn gốc nguyên liệu đầu vào, quy trình sản xuất cũng như bất kỳ hình thức hỗ trợ nào từ phía chính phủ mà họ đã nhận được.
Việc tham gia đầy đủ vào quá trình điều tra của Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) cũng cực kỳ quan trọng, vì nếu không phản hồi hoặc không hợp tác, doanh nghiệp có thể bị áp dụng mức thuế cao nhất theo quy định của pháp luật Hoa Kỳ.
Ngoài sự chuẩn bị về mặt pháp lý, các công ty cũng cần xem xét lại mô hình kinh doanh của mình. Nhiều nhà sản xuất có thể phải đánh giá lại chiến lược thu mua nguyên vật liệu, đầu tư vào hệ thống quản lý chứng từ minh bạch hơn, và tìm kiếm các thị trường mới nhằm giảm sự phụ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ.
Các hiệp hội ngành nghề và tổ chức thương mại trong nước cũng được kỳ vọng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc điều phối phản hồi tập thể, cũng như cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho các thành viên đang đối mặt với quá trình điều tra.
Một xu hướng khác trong thương mại toàn cầu
Trường hợp điều tra lần này không nên được nhìn nhận một cách riêng lẻ. Nó phản ánh một xu hướng thực thi thương mại rộng lớn hơn đã gia tăng mạnh mẽ trong những năm gần đây, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp đã chuyển dịch sản xuất từ Trung Quốc sang các nền kinh tế mới nổi như Việt Nam. Khi chuỗi cung ứng toàn cầu tiếp tục thay đổi, những quốc gia hưởng lợi từ sự dịch chuyển sản xuất này có thể sẽ ngày càng bị giám sát chặt chẽ hơn bởi các cơ quan quản lý thương mại tại các thị trường phát triển.
Việt Nam trước đây đã từng là đối tượng của nhiều cuộc điều tra thương mại từ phía Hoa Kỳ, với các mặt hàng bị điều tra trải rộng từ thép cho đến tấm pin năng lượng mặt trời. Vụ việc liên quan đến ván ép lần này là một phần nối tiếp của xu hướng đó, cho thấy rằng việc tuân thủ quy định, khả năng truy xuất nguồn gốc và tính minh bạch không còn là lựa chọn, mà đã trở thành yêu cầu mang tính chiến lược bắt buộc đối với các doanh nghiệp xuất khẩu.
Kết luận
Cuộc điều tra của Hoa Kỳ năm 2025 đối với ván ép nhập khẩu từ Việt Nam đánh dấu một thời điểm mang tính bước ngoặt đối với ngành sản xuất gỗ của Việt Nam. Những doanh nghiệp xuất khẩu chuẩn bị kỹ lưỡng, tuân thủ quy định và thể hiện được tính minh bạch sẽ có cơ hội tốt hơn trong việc giảm thiểu rủi ro và tiếp tục duy trì đà tăng trưởng tại các thị trường quốc tế. Đồng thời, vụ việc này cũng là một lời cảnh báo rằng thương mại toàn cầu đang ngày càng bị điều tiết chặt chẽ hơn và mang yếu tố chính trị rõ rệt hơn — đòi hỏi doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức ngành nghề phải nâng cao mức độ thận trọng và chủ động trong mọi hoạt động.
Đây không đơn thuần là một thách thức pháp lý. Đây là một phép thử mang tính chiến lược đối với vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu các sản phẩm gỗ. Kết quả của cuộc điều tra sẽ góp phần định hình cách nhìn của các đối tác quốc tế về Việt Nam — không chỉ trong năm 2025, mà còn trong nhiều năm tới.
Nguồn: White & Case, 2025
