EnglishTrong nhiều thập kỷ qua, quốc gia Đông Nam Á này đã mở cửa đón các công ty lớn như Apple, Samsung và Intel. Giờ đây, họ đang sẵn sàng để thực hiện các giao dịch lớn hơn thế nữa.
Tổng thống đắc cử Donald Trump cho biết kế hoạch áp đặt thuế quan nặng lên hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ của ông sẽ giúp giảm thâm hụt ngân sách, hạ giá thực phẩm và tạo ra nhiều công việc hơn tại quê nhà.
Trong chiến dịch tranh cử ở Savannah, Georgia, ông tuyên bố sẽ “di dời toàn bộ các ngành công nghiệp” về Mỹ. “Các bạn sẽ chứng kiến sự di cư ồ ạt của ngành sản xuất từ Trung Quốc đến Pennsylvania, từ Hàn Quốc đến North Carolina, từ Đức đến ngay tại Georgia này,” ông nói vào tháng 9.
Tuy nhiên, việc tái sản xuất này khó có thể xảy ra, chắc chắn không theo quy mô và tốc độ mà Trump mong muốn, nếu có. Thay vào đó, một quốc gia sẽ là người hưởng lợi lớn từ chính sách của Trump: Việt Nam. “Nếu trước đây là ‘Made in China’, thì bây giờ sẽ là ‘Made in Vietnam’,” Jason Miller, giáo sư quản lý chuỗi cung ứng tại Đại học Michigan State, cho biết với Forbes. “Sản xuất đó sẽ không trở lại Mỹ.”
Trong chính quyền Trump trước đây, các tập đoàn nước ngoài lớn, bao gồm Apple, Foxconn và Intel, đã bắt đầu chuyển hướng sang Việt Nam như một cách để đa dạng hóa danh mục sản xuất của họ. Chỉ mới hai tháng trước, SpaceX cũng đã công bố khoản đầu tư trị giá 1,5 tỷ USD vào Việt Nam. Thậm chí, Tổ chức Trump cũng đang đầu tư vào quốc gia này với một thỏa thuận bất động sản sang trọng trị giá 1,5 tỷ USD được công khai gần đây.
Và giờ đây, quốc gia Đông Nam Á này đang ở vị trí thuận lợi để hưởng lợi nhiều hơn từ tâm lý chống Trung Quốc dự kiến sẽ gia tăng trong chính quyền sắp tới — đặc biệt nếu Việt Nam nhanh chóng điều chỉnh các quy định để các doanh nghiệp có thể dễ dàng di chuyển vào quốc gia này.
Việt Nam có một số lợi thế so với các đối thủ khu vực khác như Ấn Độ. Trước tiên, là một quốc gia một đảng, Việt Nam có thể và thực sự đã thiết lập các chính sách thân thiện với doanh nghiệp một cách nhanh chóng. Thêm vào đó, quốc gia này có vị trí địa lý thuận lợi: Việt Nam đã có ba trong số 50 cảng bận rộn nhất thế giới và nằm sát Trung Quốc, giúp việc thương mại và logistics giữa hai nước trở nên dễ dàng hơn. Quan trọng không kém, Việt Nam còn có một thỏa thuận thương mại tự do với Liên minh Châu Âu – là quốc gia khu vực duy nhất ngoài Singapore có thỏa thuận này. (Ấn Độ hiện đang đàm phán về một thỏa thuận như vậy, điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc nhập khẩu và xuất khẩu giữa Liên minh Châu Âu và quốc gia đông dân nhất thế giới.)
Việt Nam cũng đang hành động nhanh chóng để cải thiện cơ sở hạ tầng cần thiết để hỗ trợ các dự án lớn, như nghị định mới của quốc gia này vào đầu năm nay, cho phép các công ty mua năng lượng xanh từ các nhà sản xuất điện mặt trời, thay vì phải thông qua các công ty điện nhà nước truyền thống. Động thái này, giúp các công ty dễ dàng đạt được các mục tiêu khí hậu của họ, đã nhận được sự khen ngợi từ Apple, Samsung, nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của Việt Nam, và Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội.
Trump đã nhiều lần tuyên bố trong những tháng gần đây rằng ông muốn thúc đẩy sản xuất tại Mỹ và làm cho hàng hóa sản xuất ở nước ngoài trở nên đắt đỏ hơn khi nhập khẩu. Ông đã chỉ trích Mexico cũng như Trung Quốc, nói vào đầu tháng này rằng ông sẽ áp đặt thuế quan từ 25% đến 100% đối với các sản phẩm sản xuất tại các quốc gia phía Nam biên giới.
Đây là một sự chuyển biến từ cội nguồn của Việt Nam như một cường quốc sản xuất ở Đông Nam Á. Quốc gia này bắt đầu xây dựng danh tiếng từ những năm 1990 với sản xuất giày dép và dệt may cho các tập đoàn đa quốc gia nước ngoài như Nike và Adidas. Tuy nhiên, đến những năm 2000, các công ty điện tử lớn bắt đầu rời Trung Quốc để tận dụng chi phí lao động thấp và các thỏa thuận thương mại thuận lợi tại Việt Nam. Samsung mở nhà máy sản xuất đầu tiên tại đây vào năm 2008, và các công ty đa quốc gia lớn khác, bao gồm LG và Intel, cũng nhanh chóng theo chân. Cơn sóng các thỏa thuận trị giá hàng tỷ đô la này đã khiến các nhà cung cấp nhỏ hơn cho những công ty lớn này cũng bắt đầu thiết lập hoạt động tại Việt Nam.
Kết quả là, thâm hụt thương mại của Việt Nam với Hoa Kỳ — chênh lệch giữa những gì Việt Nam xuất khẩu và những gì nhập khẩu — đã gấp ba lần kể từ năm 2004. Theo Cục Thống kê Hoa Kỳ, Việt Nam hiện có thâm hụt thương mại lớn thứ tư với Hoa Kỳ, sau Trung Quốc, Mexico và Liên minh Châu Âu.
Khi chính quyền Trump lần đầu tiên áp đặt thuế quan đối với một số mặt hàng sản xuất tại Trung Quốc, như pin mặt trời và máy giặt, vào năm 2018, điều này không khiến các công ty đưa sản xuất trở lại Mỹ. Thay vào đó, sản xuất chỉ đơn giản chuyển sang Việt Nam, cũng như các quốc gia châu Á khác, bao gồm Thái Lan, Malaysia và Ấn Độ. Tuy nhiên, GDP của Việt Nam đã tăng trưởng nhanh hơn bất kỳ quốc gia châu Á nào ngoài Trung Quốc, với mức tăng trưởng trung bình hàng năm là 6,2%.
Vào tháng 5 năm 2020, Apple bắt đầu chuyển sản xuất AirPods ra khỏi Trung Quốc và vào Việt Nam. Vài tháng sau, Foxconn được cho là đã bắt đầu chuyển một phần dây chuyền lắp ráp iPad và MacBook từ Trung Quốc sang Việt Nam theo yêu cầu của Apple. (Apple cũng đã chuyển một phần sản xuất sang Ấn Độ.)
Số liệu từ Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ cũng cho thấy, trong giai đoạn 2018-2019, nhập khẩu điện tử từ Việt Nam gần như đã tăng gấp đôi. Một báo cáo năm 2023 từ Ngân hàng Thế giới cho thấy, trong giai đoạn 2017-2022, lượng hàng hóa sản xuất tại Trung Quốc, từ máy may đến máy in laser, nhập vào Mỹ đã giảm, trong khi tỷ lệ hàng hóa sản xuất tại Việt Nam lại tăng lên tương ứng.
Việt Nam rõ ràng đã tận dụng cơ hội này. Đây là “một trong những quốc gia đã tận dụng được các mức thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc, ít nhất trong vài năm đầu của cuộc chiến thương mại,” Pablo Fajgelbaum, giáo sư kinh tế tại Đại học California, Los Angeles, nói với Forbes.
Điều này đã thúc đẩy toàn bộ nền kinh tế xuất khẩu của Việt Nam khi các nhà máy chuyển sang Việt Nam, sản xuất hàng hóa không chỉ cho người tiêu dùng Mỹ. “Việt Nam cũng đã tăng trưởng xuất khẩu sang phần còn lại của thế giới,” Fajgelbaum nói. Ông dự đoán rằng nếu có sự chênh lệch về thuế quan giữa Việt Nam và Trung Quốc, các công ty sẽ tiếp tục chuyển nhà máy của họ sang Việt Nam.
Mới đây, Maersk thông báo vào cuối tháng trước rằng họ đã mở kho bãi thuế quan đầu tiên tại miền Bắc Việt Nam – một cơ sở nơi hàng hóa có thể được lưu trữ trước khi thanh toán thuế hoặc thuế quan – tại khu vực cảng Hải Phòng, và thông báo rằng Amazon Vietnam sẽ là khách hàng đầu tiên của họ. Lego, hãng đồ chơi biểu tượng của Đan Mạch, cũng cho biết vào đầu tháng này rằng nhà máy mới trị giá 1 tỷ USD của họ ở Bình Dương gần như hoàn thành, và sẽ đi vào hoạt động vào đầu năm tới.
Việt Nam cũng đã xích lại gần hơn với chính Trump. Vào đầu tháng 10, Eric Trump, con trai của Tổng thống đắc cử và là Phó Chủ tịch điều hành của Tổ chức Trump, đã công bố phát triển một dự án trị giá 1,5 tỷ USD, bao gồm các khách sạn 5 sao và sân golf ở một tỉnh ngoài Hà Nội.
“Việt Nam có tiềm năng to lớn trong ngành khách sạn và giải trí cao cấp, và chúng tôi vô cùng hân hoan khi hợp tác với gia đình tuyệt vời này để định nghĩa lại sự xa xỉ trong khu vực,” con trai của Trump nói trong một tuyên bố vào thời điểm đó, đề cập đến các đối tác Việt Nam của công ty.
Các nhà đầu tư trong nước cũng nhìn thấy cơ hội lớn. Michael Kokalari, kinh tế trưởng của Vina Capital, một trong những công ty đầu tư lớn nhất Việt Nam với 3,7 tỷ USD tài sản quản lý, cho biết với Forbes rằng ông tin rằng tất cả những xu hướng này sẽ tạo ra nhu cầu đối với các công ty logistics và năng lượng sạch, đồng thời giúp phát triển tầng lớp trung lưu tại Việt Nam. “Nhiều hoạt động đầu tư của chúng tôi tại VinaCapital tập trung vào các công ty có lợi trực tiếp hoặc gián tiếp từ sự phát triển của tầng lớp trung lưu,” ông nói qua email.
Cũng giống như các công ty trước đây chuyển sản xuất sang Trung Quốc, thuế quan của Trump chỉ càng đẩy nhanh sự chuyển dịch sang Việt Nam. Dù sao, con tàu trong nước đã rời bến.
Nguồn: Cyrus Farivar (Forbes)
