EnglishViệt Nam là một trong những nước đi đầu được hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại của Donald Trump với Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông. Tuy nhiên, các nhóm doanh nghiệp và nhà phân tích đã cảnh báo rằng Hà Nội có thể trở thành nạn nhân bởi chính sự may mắn của mình nếu tổng thống Mỹ đắc cử thực hiện lời đe dọa áp thuế toàn diện ngay khi quay lại Nhà Trắng.
Việt Nam là một trong những nước đi đầu được hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại của Donald Trump với Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông. Tuy nhiên, các nhóm doanh nghiệp và nhà phân tích đã cảnh báo rằng Hà Nội có thể trở thành nạn nhân bởi chính sự may mắn của mình nếu tổng thống Mỹ đắc cử thực hiện lời đe dọa áp thuế toàn diện ngay khi quay lại Nhà Trắng.
Việt Nam đã đạt được thặng dư thương mại lớn thứ tư với Mỹ trong những năm gần đây – chỉ sau Trung Quốc, Mexico và EU – khi các nhà sản xuất toàn cầu chuyển nhà máy ra khỏi Trung Quốc để tránh tác động của thuế quan từ tổng thống Trump.
Nhưng thành công theo mô hình “Trung Quốc cộng một” đã đặt Việt Nam vào vị trí dễ bị tổn thương. Nền kinh tế của Việt Nam hiện phụ thuộc rất nhiều vào Mỹ vì thị trường hiện tại đang chiếm gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
“Việt Nam có khả năng sẽ phải đối mặt với sự giám sát chặt chẽ hơn, đặc biệt đối với các mặt hàng quá cảnh qua Việt Nam để né thuế từ Trung Quốc,” Marco Förster, giám đốc khu vực ASEAN tại Dezan Shira & Associates ở TP. Hồ Chí Minh, nhận định.
Trump đã cam kết áp thuế 60% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và lên đến 20% đối với hàng hóa từ tất cả các quốc gia khác. Các nhà kinh tế tại ngân hàng Singapore OCBC cảnh báo rằng tăng trưởng kinh tế của Việt Nam – ở mức 5% vào năm ngoái – có thể giảm tới 4 điểm phần trăm nếu các biện pháp này được áp dụng.
“Nếu thuế quan được áp lên Việt Nam, tác động có thể sẽ mang tính thảm họa,” Förster nói.
Trong khi Trump không đề cập đến Việt Nam trong chiến dịch tranh cử tổng thống gần đây, ông từng gọi tên Việt Nam vào năm 2019 là “gần như kẻ lạm dụng tồi tệ nhất của tất cả mọi người.”
“Việt Nam lợi dụng chúng ta còn tệ hơn cả Trung Quốc,” ông nói với Fox Business.
Các doanh nghiệp đang lo lắng. “Một số doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam đang quan ngại về khả năng áp thuế từ chính quyền Trump mới,” ông Hong Sun, chủ tịch Phòng Thương mại Hàn Quốc tại Việt Nam, cho biết.
Hàn Quốc từ lâu đã là một trong những nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất của Việt Nam, và tập đoàn điện tử Samsung là nhà đầu tư lớn nhất tại quốc gia này. Nếu Washington áp thuế lên hàng hóa Việt Nam, các công ty Hàn Quốc có thể sẽ trì hoãn hoặc giảm đầu tư và sản xuất tại đây, ông Hong cho biết.
Các quan chức Việt Nam nhận thức rõ rủi ro tiềm tàng từ sự thù địch thương mại của Trump. Chủ tịch nước Việt Nam, ông Lương Cường, đã đưa ra lời cảnh báo khéo léo tại hội nghị APEC ở Peru tuần trước rằng “chủ nghĩa cô lập, các chính sách bảo hộ và chiến tranh thương mại chỉ dẫn đến suy thoái kinh tế, xung đột và nghèo đói.”
“Hiện nay, hơn bao giờ hết, việc vượt qua tư duy ‘trò chơi tổng bằng không’ và ngăn chặn chủ nghĩa dân tộc làm lệch lạc các quyết định chính sách là điều cực kỳ quan trọng,” ông nói.
Trong khi toàn bộ Đông Nam Á đều hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, không quốc gia nào thành công như Việt Nam trong việc thu hút đầu tư nhờ vào vị trí gần Trung Quốc, chính sách thân thiện với doanh nghiệp và các ưu đãi.
Đầu tư nước ngoài đạt 36,6 tỷ USD vào năm ngoái, trong khi thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ tăng vọt lên hơn 104 tỷ USD, gần gấp ba lần mức 38 tỷ USD vào năm 2017, khi Trump nhậm chức. Thái Lan hiện tại đang đứng thứ hai trong khu vực, với thặng dư thương mại gần 41 tỷ USD.
Mối quan hệ Mỹ-Việt đã được củng cố kể từ khi Trump rời nhiệm sở. Hai nước đã nâng cấp mối quan hệ vào năm ngoái lên “đối tác chiến lược toàn diện”, mức cao nhất trong quan hệ ngoại giao mà Hà Nội dành cho các đối tác.
Tổng thống Joe Biden gọi Việt Nam là “một cường quốc quan trọng trên thế giới và một quốc gia đi đầu trong khu vực trọng yếu này” và đã gỡ bỏ nhãn “thao túng tiền tệ” mà Trump áp đặt trước đó.
Washington cũng đã hỗ trợ các nỗ lực thúc đẩy sản xuất chất bán dẫn tại Việt Nam như một phần trong chiến dịch hạn chế Trung Quốc tiếp cận công nghệ chip tiên tiến.
Các chuyên gia cho rằng Việt Nam có thể tăng cường giám sát các khoản đầu tư từ Trung Quốc hoặc khởi xướng những cuộc điều tra chống bán phá giá để làm dịu Trump, hoặc thực hiện các bước để thu hẹp thặng dư thương mại bằng cách mua thiết bị quân sự, máy bay dân dụng hoặc khí tự nhiên hóa lỏng từ các công ty Mỹ.
“Thách thức lớn hơn là nền kinh tế tương đối nhỏ của Việt Nam chỉ có giới hạn trong khả năng tăng nhập khẩu từ Mỹ”, Peter Mumford, người đứng đầu khu vực Đông Nam Á của Eurasia Group, nhận định. “Về mặt FDI, Hà Nội có thể tăng mức đầu tư khiêm tốn vào Mỹ, nhưng điều này sẽ không làm nhiều để xoa dịu đi những lo ngại thương mại của Washington.”
Dòng vốn FDI đổ vào từ Trung Quốc vào Việt Nam đã tăng gần 80% trong năm ngoái.
Hà Nội đã duy trì mối quan hệ thân thiện với cả Washington và Bắc Kinh thông qua chính sách đối ngoại không liên kết được gọi là “ngoại giao cây tre”. Tuy nhiên, nếu tăng cường nhập khẩu từ Mỹ, Việt Nam cần cẩn thận để tránh làm mất lòng Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất và là nước láng giềng của mình.
Các khoản đầu tư từ Trung Quốc cũng tăng mạnh – cùng với FDI nói chung – đạt mức tăng 80% vào năm 2023. Trung Quốc là nước có số lượng dự án mới lớn nhất tại Việt Nam trong năm nay.
Förster lưu ý rằng nhiều hàng hóa Trung Quốc đang được chuyển qua Việt Nam “để né thuế, đôi khi sử dụng các quy định nguồn gốc đáng ngờ hoặc thậm chí giả nhãn ‘Made in Vietnam’.”
Ông cho biết Hà Nội đang nỗ lực thiết lập các tiêu chí nghiêm ngặt hơn về nhãn mác sản phẩm, một động thái có thể giúp giảm bớt sự bất bình từ chính quyền mới của Mỹ.
Nguyễn Thùy Anh, giám đốc tại Dragon Capital, một công ty quản lý tài sản tập trung vào Việt Nam, cho biết các khoản đầu tư từ các công ty Trung Quốc có thể sẽ bị Hà Nội giám sát một cách chặt chẽ hơn, nhưng Việt Nam vẫn sẽ tiếp tục thu hút lượng FDI khi các nhà sản xuất chuyển dần từ Trung Quốc sang.
Hà Nội “có khả năng sẽ chủ động điều chỉnh các hoạt động xuất nhập khẩu, đàm phán các hiệp định thương mại và tăng cường tuân thủ các quy tắc về nguồn gốc để giảm thiểu rủi ro về thuế quan,” bà nói thêm. Báo cáo bổ sung bởi Haohsiang Ko tại Hồng Kông.
Biểu đồ đầu tiên trong bài viết này nói về mức độ thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam đã được sửa đổi sau khi xuất bản để điều chỉnh các số liệu được hiển thị.
Nguồn: Financial Time
